چگالی یا دانسیته

چگالی یا دانسیته یکی از مفاهیم بنیادی در علوم است که تأثیر گسترده‌ای در درک و تحلیل پدیده‌های طبیعی و صنعتی دارد. این مفهوم، به زبان ساده، نشان‌دهنده میزان جرم موجود در واحد حجم یک ماده است. در نگاه اول شاید این ویژگی تنها به‌عنوان یک خصوصیت فیزیکی ماده به نظر برسد، اما در واقع، نقشی کلیدی در بسیاری از کاربردهای عملی، از فیزیک گرفته تا مهندسی و حتی زندگی روزمره ایفا می‌کند.

در علوم، این مفهوم به‌عنوان یکی از شاخص‌های اصلی برای شناسایی و تفکیک مواد شناخته می‌شود. در فیزیک، از این ویژگی برای تحلیل پدیده‌هایی مانند شناوری اجسام در مایعات یا گازها استفاده می‌شود. در شیمی، این اصطلاح به محاسبات واکنش‌های شیمیایی و غلظت مواد کمک می‌کند. همچنین، در مهندسی، این ویژگی مواد در طراحی سازه‌ها و تجهیزات، به‌ویژه در صنایع هوافضا و خودروسازی، نقشی اساسی ایفا می‌کند.

در زندگی روزمره نیز، مفهوم جرم حجمی به شکل‌های مختلفی به کار گرفته می‌شود. از انتخاب مواد سبک‌تر برای ساخت لوازم روزمره گرفته تا تحلیل شرایطی که در آن‌ها مایعات با ویژگی‌های متفاوت ترکیب می‌شوند. به‌عبارتی، درک این مفهوم تنها محدود به متخصصان علوم و مهندسی نیست؛ بلکه در زندگی روزمره نیز می‌توان به‌وضوح کاربردهای آن را مشاهده کرد.

چگالی یا دانسیته چیست؟

چگالی یا دانسیته یکی از ویژگی‌های بنیادی مواد است که نشان‌دهنده نسبت جرم یک جسم به حجم آن است. به زبان ساده، این مفهوم بیانگر این است که یک ماده چه مقدار جرم را در واحد حجم خود جای می‌دهد. موادی که Density بیشتری دارند، معمولاً متراکم‌تر و سنگین‌تر از موادی با دانسیته کمتر هستند.

فرمول محاسبه چگالی

چگالی با نماد 𝜌 (رو) نشان داده می‌شود و با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌گردد:

\[
\text{چگالی} (\rho) = \frac{\text{جرم} (m)}{\text{حجم} (V)}
\]

• 𝜌: چگالی
• 𝑚: جرم ماده
• 𝑉: حجم ماده

این فرمول نشان می‌دهد که برای محاسبه Density، کافی است جرم ماده را بر حجم آن تقسیم کنیم. این ویژگی یک خاصیت ذاتی مواد محسوب می‌شود و مستقل از شکل یا حالت ماده است.

واحدهای متداول چگالی

جرم حجمی در سیستم‌های مختلف با واحدهای متفاوتی اندازه‌گیری می‌شود. متداول‌ترین واحدها عبارت‌اند از:

• کیلوگرم بر متر مکعب (kg/m³): بیشتر در محاسبات علمی و مهندسی استفاده می‌شود.
• گرم بر سانتی‌متر مکعب (g/cm³): برای مواد جامد رایج است.
• گرم بر لیتر (g/L): معمولاً در اندازه‌گیری مایعات و گازها به کار می‌رود.

برای تبدیل بین این واحدها، باید به ضرایب تبدیل توجه کنید. به‌عنوان مثال:

\[
1 \, \text{گرم بر سانتی‌متر مکعب} (g/cm^3) = 1000 \, \text{کیلوگرم بر متر مکعب} (kg/m^3)
\]

دانسیته یک مفهوم کلیدی است که درک آن برای تحلیل رفتار مواد در شرایط مختلف ضروری است. فرمول ساده و کاربردی آن، محاسبات مرتبط را بسیار آسان می‌کند. این مفهوم در فیزیک، شیمی و مهندسی کاربرد گسترده‌ای دارد و در زندگی روزمره نیز به شکل‌های مختلفی ظاهر می‌شود.

تفاوت چگالی و وزن مخصوص

وزن مخصوص (Specific Weight) یک ویژگی فیزیکی مواد است که نسبت وزن به حجم آن را نشان می‌دهد. به عبارت ساده‌تر، وزن مخصوص مقدار وزنی است که یک ماده در واحد حجم خود داراست. برخلاف دانسیته که به جرم مربوط می‌شود، وزن مخصوص به نیروی وزن وابسته است.

فرمول وزن مخصوص به صورت زیر تعریف می‌شود:

\[
\text{وزن مخصوص} (\gamma) = \frac{\text{وزن} (W)}{\text{حجم} (V)}
\]

• 𝛾 (گاما): وزن مخصوص
• W: وزن ماده
• V: حجم ماده

واحد متداول وزن مخصوص نیوتن بر متر مکعب (N/m³) است، زیرا وزن به نیروی گرانش وابسته بوده و با جرم در شتاب گرانش زمین مرتبط است.

\[
g = 9.8 \, \text{m/s}^2
\]

مقایسه و تفاوت‌های کلیدی بین چگالی و وزن مخصوص

1. تعریف:
   • چگالی: نسبت جرم به حجم ماده است و با فرمول زیر​ محاسبه می‌شود. \[ \text{چگالی} (\rho) = \frac{\text{جرم} (m)}{\text{حجم} (V)} \]
   • وزن مخصوص: نسبت وزن به حجم ماده است و با فرمول زیر​ بیان می‌شود.\[ \text{وزن مخصوص} (\gamma) = \frac{\text{وزن} (W)}{\text{حجم} (V)} \]
2. وابستگی به گرانش:
   • دانسیته یک ویژگی ذاتی ماده است و به شتاب گرانش بستگی ندارد.
   • وزن مخصوص به گرانش وابسته است، زیرا وزن نتیجه نیروی گرانش بر جرم است.
3. واحدها:
   • واحد دانسیته: کیلوگرم بر متر مکعب (Kg/m³) یا گرم بر سانتی‌متر مکعب (g/cm³).
   • واحد وزن مخصوص: نیوتن بر متر مکعب (N/m³).
4. کاربردها:
   • چگالی بیشتر در علوم شیمی، فیزیک و مهندسی برای تحلیل خواص ماده و رفتار آن در شرایط مختلف به کار می‌رود.
   • وزن مخصوص عمدتاً در مهندسی عمران و مکانیک برای تحلیل نیروهای وارد بر سازه‌ها و مایعات استفاده می‌شود.
5. رابطه بین دانسیته و وزن مخصوص:
   • وزن مخصوص با چگالی از طریق شتاب گرانش (g) مرتبط است:\[ \text (\gamma) = \text (\rho) \cdot g \]

در حالی که چگالی و وزن مخصوص هر دو به خواص مواد مرتبط هستند، تفاوت اصلی آن‌ها در وابستگی وزن مخصوص به نیروی گرانش است. شناخت این تفاوت‌ها در انتخاب مواد و طراحی‌های مهندسی بسیار حیاتی است.

روش‌های اندازه‌گیری چگالی

اندازه‌گیری دانسیته یکی از روش‌های اساسی برای تعیین ویژگی‌های مواد است. این اندازه‌گیری بسته به نوع ماده (جامد، مایع یا گاز) متفاوت است و از ابزارهای تخصصی برای دقت بالا استفاده می‌شود. در ادامه، روش‌های مختلف برای اندازه‌گیری چگالی مواد بررسی می‌شوند.

اندازه‌گیری چگالی جامدات

برای اندازه‌گیری دانسیته جامدات، از دو روش رایج استفاده می‌شود:

1. روش مستقیم:
   در این روش، جرم ماده با ترازو و حجم آن با اندازه‌گیری ابعاد هندسی تعیین می‌شود. این روش برای اجسام منظم (مانند مکعب یا کره) کاربرد دارد.
   فرمول مورد استفاده:\[ \rho = \frac{m}{V} \]
   • m: جرم ماده
   • V: حجم ماده
2. روش جابجایی آب (آرشمیدس):
   برای اجسام نامنظم، حجم آن‌ها با قرار دادن در آب و اندازه‌گیری حجم جابجاشده محاسبه می‌شود. این روش دقت بالایی دارد و در آزمایشگاه‌های مهندسی و شیمی پرکاربرد است.

اندازه‌گیری چگالی مایعات

اندازه‌گیری دانسیته مایعات معمولاً ساده‌تر از جامدات است و از ابزارهای زیر استفاده می‌شود:

1. پیکنومتر:
   ظرفی مخصوص با حجم مشخص است که برای اندازه‌گیری جرم مایعات به کار می‌رود. با تقسیم جرم مایع به حجم پیکنومتر، دانسیته به‌دست می‌آید.
2. هیدرومتر:
   وسیله‌ای استوانه‌ای که بر اساس شناوری در مایعات عمل می‌کند. این ابزار چگالی مایع را با توجه به میزان غوطه‌وری نشان می‌دهد.
3. روش وزنی:
   در این روش، جرم حجم مشخصی از مایع اندازه‌گیری شده و چگالی محاسبه می‌شود.

اندازه‌گیری چگالی گازها

برای تعیین دانسیته گازها، از دستگاه‌ها و معادلات خاصی استفاده می‌شود:

1. استفاده از قانون گاز ایده‌آل:
   دانسیته برای گازهای ایده‌آل، Density از رابطه زیر محاسبه می‌شود:\[ \rho = \frac{P \cdot M}{R \cdot T} \]
   • P: فشار
   • M: جرم مولکولی
   • R: ثابت گازها
   • T: دمای مطلق
2. حجم‌سنج گازی:
   دستگاه‌هایی مانند گازسنج‌ها که حجم مشخصی از گاز را اندازه‌گیری کرده و با محاسبه جرم آن، دانسیته را به‌دست می‌آورند.

ابزارها و دستگاه‌های مورد استفاده در اندازه‌گیری دانسیته

1. پیکنومتر: مناسب برای مایعات و برخی جامدات.
2. هیدرومتر: ساده و کارآمد برای مایعات.
3. ترازوی دیجیتال: برای اندازه‌گیری دقیق جرم در روش‌های مختلف.
4. دستگاه چگالی‌سنج دیجیتال: برای کاربردهای دقیق‌تر در آزمایشگاه‌ها.
5. حجم‌سنج گازی: مخصوص اندازه‌گیری گازها.
6. اندازه‌گیری دانسیته مواد یکی از مهم‌ترین روش‌ها در تعیین ویژگی‌های آن‌ها است. انتخاب روش مناسب بسته به نوع ماده و دقت مورد نیاز متفاوت است. ابزارهای پیشرفته‌تر امروزی، این فرآیند را دقیق‌تر و سریع‌تر کرده‌اند و در صنایع مختلف از اهمیت بالایی برخوردارند.

بررسی چگالی مواد مختلف

چگالی به‌عنوان یکی از ویژگی‌های بنیادی مواد، در طیف گسترده‌ای از مواد جامد، مایع و گاز کاربرد دارد. هر ماده دارای چگالی خاصی است که بر اساس ساختار مولکولی، دما و فشار تغییر می‌کند. در این بخش، چگالی مواد مختلف بررسی و تأثیر عوامل محیطی بر آن تحلیل می‌شود.

جدول چگالی برخی مواد متداول

در جدول زیر، Density برخی از مواد متداول در حالت‌های مختلف (جامد، مایع و گاز) آورده شده است:

تأثیر دما و فشار بر چگالی مواد

• تأثیر دما بر دانسیته:
• با افزایش دما، معمولاً Density مواد کاهش می‌یابد، زیرا مولکول‌ها انرژی بیشتری می‌گیرند و از یکدیگر فاصله می‌گیرند. این تأثیر در مواد گازی بیشتر محسوس است. فرمول ارتباط چگالی با دما در گازها بر اساس قانون گاز ایده‌آل به‌صورت زیر بیان می‌شود: \[ \rho = \frac{P \cdot M}{R \cdot T} \]
  
  • با افزایش T (دمای مطلق)، ρ (چگالی) کاهش می‌یابد.
• تأثیر فشار بر جرم حجمی:
  افزایش فشار معمولاً باعث افزایش دانسیته می‌شود، زیرا مولکول‌ها تحت فشار بیشتری به هم نزدیک می‌شوند. این تأثیر نیز در گازها بسیار چشمگیر است.
  در مواد جامد و مایع، تغییرات دانسیته با فشار کمتر محسوس است، زیرا این مواد از قبل متراکم هستند.

دانسیته یک ویژگی متغیر است که تحت تأثیر عوامل محیطی مانند دما و فشار قرار می‌گیرد. درک این تغییرات برای کاربردهای علمی و مهندسی، از جمله طراحی سازه‌ها و محاسبات شیمیایی، بسیار حیاتی است. جدول ارائه‌شده نیز مرجعی برای مقایسه Density مواد متداول در صنایع مختلف است.

کاربردهای چگالی در علوم مختلف

جرم حجمی یکی از مفاهیم اساسی در علوم مختلف است که در تحلیل، طراحی و بهینه‌سازی فرآیندها و سیستم‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. این ویژگی به دلیل ارتباط مستقیم با جرم و حجم، در فیزیک، شیمی و مهندسی کاربردهای گسترده‌ای دارد.

نقش چگالی در فیزیک

در علم فیزیک، تراکم حجمی به‌عنوان یک خاصیت کلیدی در تحلیل رفتار مواد و اجسام استفاده می‌شود. یکی از برجسته‌ترین کاربردهای چگالی در شناوری اجسام در مایعات و اصل ارشمیدس است.

• اصل ارشمیدس: جسمی که در مایع قرار می‌گیرد، به اندازه وزن مایع جابجاشده نیروی شناوری به آن وارد می‌شود. اگر جرم حجمی جسم کمتر از جرم حجمی مایع باشد، جسم شناور می‌ماند.
• کاربرد عملی: این مفهوم در طراحی کشتی‌ها، زیر دریایی‌ها و هواپیماهای آب‌نشین استفاده می‌شود.
  فرمول مرتبط:

\[ F_b = \rho \cdot V \cdot g \]

• F_b​: نیروی شناوری
• ρ: چگالی مایع
• V: حجم جابجاشده
• g: شتاب گرانش

اهمیت چگالی در شیمی

در شیمی، جرم حجمی به‌عنوان معیاری برای توصیف ویژگی‌های مواد و ترکیبات شیمیایی استفاده می‌شود. این مفهوم در موارد زیر اهمیت دارد:

1. محاسبات غلظت:
   چگالی نقش کلیدی در تعیین غلظت محلول‌ها دارد. به‌عنوان مثال، برای محاسبه غلظت یک ماده در محلول از رابطه بین جرم، حجم و تراکم حجمی استفاده می‌شود.
2. تشخیص خلوص مواد:
   دانسیته می‌تواند خلوص مواد را مشخص کند. اگر چگالی نمونه‌ای از مقدار استاندارد متفاوت باشد، ممکن است ماده ناخالص باشد.
3. تعیین شرایط واکنش‌ها:
   در واکنش‌های شیمیایی، جرم حجمی به‌عنوان یک پارامتر کلیدی در تعیین مقدار دقیق مواد اولیه و محصولات استفاده می‌شود.

کاربرد جرم حجمی در مهندسی

در مهندسی، دانسیته به‌عنوان یکی از مشخصات فیزیکی مهم مواد، نقش حیاتی در طراحی و ساخت سازه‌ها و تجهیزات ایفا می‌کند.

1. طراحی سازه‌ها:
   در مهندسی عمران، چتراکم حجمی مواد ساختمانی مانند بتن و فولاد بر پایداری و وزن نهایی سازه تأثیر می‌گذارد. انتخاب مواد مناسب بر اساس Density، ایمنی و کارایی سازه را تضمین می‌کند.
2. طراحی تجهیزات صنعتی:
   در مهندسی مکانیک، انتخاب مواد با تراکم حجمی مناسب برای کاهش وزن تجهیزات و بهینه‌سازی مصرف انرژی ضروری است.
3. مهندسی هوافضا:
   در صنایع هوافضا، کاهش وزن هواپیماها و فضاپیماها به کمک مواد سبک با دانسیته کم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

تراکم حجمی یک ویژگی اساسی است که در فیزیک، شیمی و مهندسی کاربردهای متنوعی دارد. این مفهوم به بهینه‌سازی طراحی، تحلیل فرآیندها و بهبود کارایی در سیستم‌های مختلف کمک می‌کند. درک صحیح چگالی و کاربرد آن می‌تواند به پیشرفت فناوری‌ها و کاهش هزینه‌ها در صنایع مختلف منجر شود.

چگالی در زندگی روزمره

جرم حجمی مفهومی است که نه‌تنها در علوم و مهندسی کاربرد دارد، بلکه در زندگی روزمره نیز به شکل‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آشپزی و شناوری در آب گرفته تا انتخاب مواد مناسب برای ساخت وسایل، چگالی نقشی مهم و تأثیرگذار دارد.

مثال‌هایی از کاربرد دانسیته در زندگی روزمره

1. شناوری در آب:
   یکی از ملموس‌ترین کاربردهای جرم حجمی، مشاهده شناوری اجسام در آب است. اگر Density یک جسم کمتر از آب باشد، روی سطح آب شناور می‌ماند، مانند چوب یا توپ. اما اجسامی با جرم حجمی بیشتر، مانند سنگ، در آب فرو می‌روند.
2. آشپزی و پخت‌وپز:
   در آشپزی، چگالی مواد غذایی در نحوه ترکیب و طبخ آن‌ها اهمیت دارد. به عنوان مثال:
   • روغن، به دلیل چگالی کمتر از آب، روی سطح آن قرار می‌گیرد و این خاصیت در تهیه غذاهای سرخ‌کردنی بسیار مفید است.
   • دانستن چگالی مواد مانند شکر یا آرد در اندازه‌گیری دقیق برای دستورهای پخت‌وپز اهمیت دارد.
3. طراحی وسایل شناور:
   قایق‌ها و کشتی‌ها با استفاده از اصل ارشمیدس طراحی می‌شوند، به‌گونه‌ای که تراکم حجمی کلی سازه کمتر از آب باشد تا شناور بماند.

تأثیر چگالی بر انتخاب مواد در صنایع مختلف

1. صنایع خودروسازی:
   در تولید خودروها، انتخاب مواد با جرم حجمی کم مانند آلومینیوم و کامپوزیت‌ها، به کاهش وزن خودرو و بهبود مصرف سوخت کمک می‌کند.
2. صنایع هوافضا:
   در این صنعت، استفاده از مواد سبک اما مقاوم مانند تیتانیوم و فیبرکربن ضروری است، زیرا جرم حجمی کمتر به کاهش وزن کلی هواپیما یا فضاپیما کمک می‌کند.
3. بسته‌بندی:
   تراکم حجمی مواد بسته‌بندی مانند پلاستیک و مقوا بر حمل‌ونقل و هزینه‌های تولید تأثیر می‌گذارد. مواد سبک‌تر هزینه‌های جابجایی را کاهش می‌دهند.
4. ساخت‌وساز:
   در ساختمان‌سازی، استفاده از مواد با Density مناسب (مانند بتن سبک یا فولاد مستحکم) بر ایمنی و کارایی سازه تأثیر دارد.

چگالی نسبی و چگالی حجمی

چگالی در حالت‌های مختلف می‌تواند به‌صورت نسبی یا حجمی تعریف شود. هر کدام از این تعاریف کاربردها و ویژگی‌های خاص خود را دارند که در علوم و مهندسی به طور گسترده استفاده می‌شوند. در این بخش، تفاوت‌ها و کاربردهای این دو مفهوم بررسی می‌شوند.

تعریف چگالی نسبی

چگالی نسبی (Relative Density یا Specific Gravity) نسبت جرم حجمی یک ماده به تراکم حجمی مرجع است. این ویژگی به‌صورت عددی بدون واحد نمایش داده می‌شود و معمولاً برای مقایسه چگالی مایعات یا جامدات با آب (در دمای 4 درجه سانتی‌گراد) استفاده می‌شود.

فرمول چگالی نسبی:

\[
\text{چگالی نسبی} = \frac{\rho_{\text{ماده}}}{\rho_{\text{مرجع}}}
\]

• ρماده​: جرم حجمی ماده
• ρمرجع: جرم حجمی مرجع (معمولاً آب یا هوا)

جرم حجمی نسبی اگر بزرگ‌تر از 1 باشد، ماده سنگین‌تر از مرجع است و اگر کمتر از 1 باشد، ماده سبک‌تر خواهد بود.

تعریف چگالی حجمی

دانسیته حجمی (Bulk Density) به جرم مواد در واحد حجم، شامل فضاهای خالی و حفره‌های موجود در ماده اشاره دارد. این تعریف بیشتر در مواد متخلخل مانند خاک، پودرها، یا گرانول‌ها کاربرد دارد.
فرمول چگالی حجمی:

\[
\rho_{\text{حجمی}} = \frac{m_{\text{کل}}}{V_{\text{کل}}}
\]

• mکل​: جرم کل ماده
• Vکل​: حجم کل شامل فضاهای خالی

دانسیته حجمی معمولاً کمتر از دانسیته واقعی ماده است، زیرا فضای خالی نیز در نظر گرفته می‌شود.

تفاوت بین چگالی نسبی و چگالی حجمی

1. تعریف و مفهوم:
   • دانسیته نسبی: یک عدد بدون واحد که نسبت جرم حجمی ماده به تراکم حجمی مرجع را نشان می‌دهد.
   • دانسیته حجمی: جرم ماده در واحد حجم، شامل فضاهای خالی و متخلخل.
2. واحد اندازه‌گیری:
   • دانسیته نسبی: بدون واحد.
   • دانسیته حجمی: دارای واحد، مانند Kg/m³
3. کاربرد:
   • دانسیته نسبی: بیشتر برای مایعات و جامدات به منظور مقایسه جرم حجمی استفاده می‌شود.
   • دانسیته حجمی: در تحلیل مواد متخلخل مانند خاک، پودرها و گرانول‌ها کاربرد دارد.

چگالی نظری و عملی

جرم حجمی به دو شکل محاسباتی (نظری) و اندازه‌گیری شده (عملی) تعریف می‌شود. اگرچه هر دو روش برای تحلیل خواص مواد به کار می‌روند، اما در عمل ممکن است تفاوت‌هایی بین این دو مقدار مشاهده شود. در این بخش، تفاوت‌ها و عوامل مؤثر بر این اختلافات بررسی می‌شوند.

تفاوت بین دانسیته نظری و دانسیته عملی

جرم حجمی نظری (محاسباتی):

این مقدار از محاسبات ریاضی بر اساس ساختار مولکولی، جرم اتم‌ها و حجم تئوری آن‌ها به دست می‌آید. معمولاً از فرمول زیر برای محاسبه استفاده می‌شود:

\[ \rho_{\text{نظری}} = \frac{m_{\text{کل}}}{V_{\text{تئوری}}} \]

این مقدار در شرایط ایده‌آل فرض می‌شود و تأثیر عوامل محیطی یا نقص‌های ساختاری در نظر گرفته نمی‌شود.

چگالی عملی (اندازه‌گیری شده):

این مقدار از طریق آزمایش‌های عملی و اندازه‌گیری مستقیم به دست می‌آید. در این حالت، شرایط محیطی، وجود حفره‌ها، ناخالصی‌ها و سایر عوامل بر چگالی تأثیر می‌گذارند. فرمول مشابه با چگالی نظری است، اما حجم واقعی ماده اندازه‌گیری می‌شود:

[
\rho_{\text{عملی}} = \frac{m_{\text{کل}}}{V_{\text{واقعی}}}
]

عوامل مؤثر بر اختلاف بین جرم حجمی نظری و عملی

1. وجود حفره‌ها و فضاهای خالی:
   مواد متخلخل یا دارای نقص‌های ساختاری ممکن است حجم بیشتری از مقدار نظری اشغال کنند، که باعث کاهش جرم حجمی عملی نسبت به مقدار نظری می‌شود.
2. ناخالصی‌ها و آلودگی‌ها:
   ناخالصی‌های موجود در ماده می‌توانند جرم یا حجم آن را تغییر داده و باعث اختلاف بین چگالی نظری و عملی شوند.
3. دما و فشار:
   تغییرات دما و فشار می‌توانند حجم ماده را تغییر دهند و بر مقدار دانسیته عملی تأثیر بگذارند. این تأثیر در مایعات و گازها محسوس‌تر است.
4. دقت ابزارهای اندازه‌گیری:
   ابزارهای اندازه‌گیری مانند ترازوی دیجیتال یا پیکنومتر ممکن است دارای خطاهای کوچک باشند که باعث اختلاف در چگالی عملی می‌شود.
5. تأثیر رطوبت:
   در مواد جاذب رطوبت، حضور آب در ساختار ماده می‌تواند جرم و حجم را تغییر دهد و به اختلاف چگالی نظری و عملی منجر شود.